Það er á ábyrgð starfsfólks og sjálfboðaliða í íþrótta- og æskulýðsstarfi að stuðla að inngildingu í starfsemi sinni með því að virkja allt fólk til þátttöku og gefa fjölbreyttum hópi fólks kleift að taka virkan þátt í starfinu sem og í ákvarðanatöku. Fordómar, kynþáttaníð og mismunun getur verið hindrun fyrir því að öll börn og ungmenni taki þátt.
Með því að innleiða stefnu um inngildingu og fjölmenningu í íþrótta- og æskulýðsstarfi og viðbragðsáætlun sem felur í sér viðbrögð við fordómum, kynþáttaníði og mismunun skuldbindur félagið sig til þess sporna gegn slíku í starfi sínu og sendir á sama tíma skýr skilaboð um að slík hegðun sé ekki liðin innan þeirra raða. Slíkt eykur traust og tiltrú á félaginu og getur stuðlað að aukinni þátttöku barna og ungmenna af erlendum uppruna og/eða með flóttabakgrunn.
Birtingarmyndir fordóma, kynþáttaníðs og mismununar í starfinu
Mismunun í íþrótta- og æskulýðsstarfi
Hvers kyns mismunun á öllum sviðum samfélagsins, hvort heldur bein eða óbein, vegna kynþáttar, þjóðernisuppruna, trú, lífsskoðun, fötlun, skertri starfsgetu, aldri, kynhneigð, kynvitund, kyneinkennum eða kyntjáningu, er óheimil samkvæmt lögum um jafna meðferð óháð kynþætti og þjóðernisuppruna og lögum um jafna meðferð á vinnumarkaði.
Mismunun á grundvelli uppruna, þjóðernis, húðlitar, menningar, trúar- og lífsskoðana eða annarra mismununarþátta í íþrótta- og æskulýðsstarfi birtist meðal annars þegar einstaklingi, eða hópi fólks, á grundvelli þeirra þátta er:
- Meinuð þátttaka í félagsstarfi, íþrótt og/eða keppni, þar á meðal í dómgæslu, þjálfun og/eða framkvæmd viðburðar og/eða móts.
- Ekki valinn í lið.
- Neitað um þjónustu eða aðstoð, eins og til dæmis fyrstu hjálp, sjúkraþjálfun, aðstoð fagaðila sem allir eiga að hafa aðgang að.
- Neitað um aðgengi að matsal eða annarri aðstöðu sem allir eiga að hafa aðgengi að.
Fordómar og rasismi í íþrótta- og æskulýðsstarfi
Fordómar og kynþáttaníð í íþrótta- og æskulýðsstarfi birtist í hegðun og/eða framkomu sem felur í sér að hæðast að, smána, rógbera og/eða ógna einstaklingi eða hópi fólks með ummælum, myndefni eða annars konar tjáningu, eða sem ofbeldi eða hótunum um eða hvatning til ofbeldis, eða annað sem kann að vekja hjá fólki ótta, vegna uppruna, þjóðernis, húðlitar, menningar, trúar- og lífsskoðana eða annarra mismununarþátta.
Slík hegðun birtist meðal annars með orðum eða hegðun, með eftirfarandi hætti:
- Áhorfandi eða hópur áhorfenda syngja níðsöngva um leikmann vegna uppruna, þjóðernis, húðlitar, menningar og/eða trúar- og lífsskoðana hans.
- Starfsfólk, leiðbeinendur, sjálfboðaliðar, þjálfarar, leikmenn, áhorfendur, þátttakendur og/eða forsjáraðilar þeirra hæðast að og/eða níðast á öðru fólki í starfinu, til dæmis með niðrandi ummælum, vegna uppruna, þjóðernis, húðlitar, menningar, og/eða trúar- og lífsskoðana hans og hvetur jafnvel aðra til þess að taka undir.
- Þátttakendur í starfinu níðast ítrekað á öðrum þátttakendum vegna uppruna, þjóðernis, húðlitar, menningarbakgrunns og/eða trúar- og lífsskoðana.
Viðbrögð við fordómum, rasisma og mismunun í íþrótta- og æskulýðsstarfi
Mikilvægt er að íþrótta- og æskulýðsfélög séu opin og aðgengileg til þess að fordómar, kynþáttaníð og mismunun þrífist ekki starfinu og að auðvelt sé að tilkynna atvik eða áföll sem fela í sér fordóma, kynþáttaníð og/eða mismunun á grundvelli uppruna, þjóðernis, húðlitar, menningar og/eða trúar- og lífsskoðana.
Þar að auki er mikilvægt að til staðar séu verkferlar sem fela í sér viðbrögð við því þegar upp koma atvik eða áföll sem fela í sér kynþáttaníð, íslamófóbíu, útlendingaandúð eða annars konar fordóma og mismunun á grundvelli uppruna, þjóðernis, húðlitar, menningar, trúar- og lífsskoðana eða annarra mismununarþátta. Það er mikilvægt svo hægt sé að bregðast við slíkum málum með réttum hætti, að málið fái viðeigandi málsmeðferð og úrlausn og að gripið sé til aðgerða til þess að koma í veg fyrir að slík atvik eða áföll endurtaki sig í starfinu.
Slíkir verkferlar fela í sér viðbrögð sem snúa að aðilum máls sem og aðgerðir sem snúa að félaginu. Dæmin hér að neðan eru grunnur að ítarlegri viðbragðsáætlun. Mælt er með að félögin haldi vinnustofu og fái aðstoð fagaðila við að móta ítarlegri viðbragðsáætlun fyrir félagið og innleiðingu hennar.
Þá er mælt með námskeiði um inngildingu og fjölmenningu þar sem meðal annars er farið með ítarlegri hætti yfir mismunandi birtingarmyndir fordóma, kynþáttaníðs og mismununar í íþrótta- og æskulýðsstarfi með dæmum úr íslenskum raunveruleika.
Athugið að viðbrögð félags skulu, eins og kostur er, mótast af vilja til að aðstoða þann sem brýtur af sér við að bæta ráð sitt með viðeigandi stuðningi.
Viðbrögð sem snúa að börnum og ungmennum
- Ef um börn eða ungmenni er að ræða skal taka viðkomandi úr aðstæðunum. Ræða skal við forsjáraðila um málavexti og þeim falið að grípa inn í og ræða málið við barnið eða ungmennið.
- Ef um börn eða ungmenni er að ræða og um ítrekuð brot eða alvarlegt brot er að ræða skal vísa viðkomandi barni eða ungmenni af fundi, æfingu eða viðburði og skal viðkomandi fá skriflega áminningu og forsjáraðilar upplýstir. Æskilegt er að bjóða þeim sem brýtur af sér upp á stuðning og fræðslu til þess að stuðla að betra hugarfari og bættri hegðun.
- Láti viðkomandi ekki af umræddri hegðun skal honum vísað skriflega tímabundið úr starfi og skulu forsjáraðilar upplýstir um þá ákvörðun. Ábyrgðaraðili tekur slíka ákvörðun þó aðeins í samráði við stjórn félags, jafnvel í samráði við fagaðila, þegar aðrar leiðir eru fullreyndar.
- Veita skal aðilum máls tækifæri til þess að leysa málið með aðstoð fullorðinna sé það þess eðlis. Í alvarlegri tilfellum getur aðstoð fagaðila verið nauðsynleg.
- Ákveða skal frekari viðbrögð í samráði við þolanda en gott getur verið að fylgja atvikinu eftir með upplýsingum um hvað hafi gerst og hvernig brugðist var við til hópsins og forsjáraðila og bjóða svo upp á fræðslu og önnur viðeigandi inngrip.
Viðbrögð sem snúa að fullorðnum
- Ef um fullorðna einstaklinga er að ræða skal vísa viðkomandi af fundi, æfingu eða viðburði og skal aðilinn hljóta skriflega áminningu.
- Ef um fullorðna einstaklinga er að ræða og ítrekuð brot eða alvarlegt brot skal aðilanum vísað skriflega úr starfinu, að minnsta kosti tímabundið, á meðan hann vinnur í sínum málum. Slík ákvörðun skal tekin af stjórn félags, jafnvel í samráði við fagaðila. Aðstoða skal þann sem brýtur af sér við að fá viðeigandi aðstoð.
- Sé um fullorðna keppendur, þjálfara eða áhorfendur að ræða skal þeim vísað af fundi, æfingu eða viðburði og skal aðilinn hljóta skriflega áminningu. Þar að auki skal grípa til viðeigandi refsiaðgerða, eins og til dæmis tímabundins leik- og þátttökubanns. Hvetja skal þann sem brýtur af sér til þess að sækja sér viðeigandi aðstoð og bæta ráð sitt.
- Sé um starfsfólk, sjálfboðaliða eða aðra ábyrgðaraðila að ræða skal þeim vísað af þeim viðburði sem brotið á sér stað á og skal aðilinn hljóta skriflega áminningu. Þar að auki skal grípa til viðeigandi refsiaðgerða, eins og til dæmis þátttökubanns. Hvetja skal þann sem brýtur af sér til þess að sækja sér viðeigandi aðstoð og bæta ráð sitt.
Aðgerðir sem snúa að félaginu
Auk þess að bregðast við hverju atviki eða áfalli fyrir sig með viðeigandi viðbrögðum skal félagið grípa til aðgerða til þess að sporna gegn því að fordómar, kynþáttaníð og mismunun endurtaki sig í starfinu. Slíkar aðgerðir fela meðal annars í sér að endurskoða stefnur, verkferla, vinnubrögð og menningu innan félagsins. Dæmi um slíkar aðgerðir:
- Taka skal stöðuna á félaginu til þess að bera kennsl á fordóma og kynþáttaníð sem kann að vera innan raða félagsins með það að markmiði að uppræta þá, til dæmis með könnunum.
- Koma skal á aðgengilegu kerfi til þess að tilkynna fordóma, kynþáttaníð og mismunun í starfinu sé það ekki til staðar.
- Stuðla skal að reglulegri fræðslu fyrir starfsfólk og sjálfboðaliða, meðal annars um menningarnæmi, fjölmenningu og mannréttindi sem og fordóma og kynþáttaníð til þess að sporna gegn slíku í starfinu.
- Sé ekki til staðar viðbragðsáætlun við fordómum, kynþáttaníði og mismunum skal innleiða slíka viðbragðsáætlun án tafar.